9. 'n Workshop........'n begrafenis.....meer.

'n Workshop........'n begrafenis.....meer.
29 januari 2012.
Dank voor alle reacties op de verhalen die ik schrijf op onze web-blog. Het doet me goed te weten dat er mensen meeleven met onze avontuurlijke onderneming hier in Kameroen.
We houden de moed erin en de geplande vakantie in mei is een mooie hulp daarbij.

Wonderlijk hoe sommige dingen in een mensenleven bij elkaar komen. Zo ben ik regelmatig in gedachten weer jongetje op het Sint Nicolaas Internaat. In die tijd (1958-1962) gingen er regelmatig broeders naar Afrika om negertjes te bekeren. Wij volgden hen dan via het tijdschrift 'De kleine Apostel' en van enkele broeders kreeg ik ook een antwoord op brieven (of waren het kaarten?) die ik schreef. Broeder Edelbertus, die in Rouanda-Burundi als missionaris werkte, legde zo de basis voor mijn latere postzegelverzameling. In gedachten vraag ik me nu af hoe het voor hem is geweest en of hij nog steeds daar leeft of inmiddels al het loodje gelegd heeft door de malaria? En broeder Arnoald en broeder Ludwin die hier in de buurt (Sierra-Leone) gewerkt hebben.
Ik heb nog een ingebonden 'Kleine Apostel'. Keek deze tijdens het huis-leegruimen nog eens in en merkte hoeveel er veranderd is alleen al in het taalgebruik. Dat zou nu als discriminatoir bestempeld worden, terwijl ze het toen toch ook goed bedoelden en geen weet hadden van hoe wij daar nu tegenaan zouden kijken.
De kerk en staat werkten goed samen. Zo hoorde ik dat er hier een spoorlijn aangelegd werd en de mensen geronseld werden voor dit zware, uitputtende werk (er zijn er enkele duizenden bij omgekomen aan ziektes en ondervoeding). Alleen had de Katholieke kerk bedongen dat er geen katholieken aan het spoor hoefden te werken. Dat leverde per saldo behoorlijk wat parochianen op die zich lieten dopen want bidden en naar de kerk gaan was een stuk minder ongezond. Later kwamen ze erachter dat ziektes veel sneller doorgegeven werden in kerkgebouwen dan in de open lucht waar de Afrikaan meestal zijn rituelen uitvoerde zodat het voordeel toch wat minder werd dan gedacht.

Vanavond zit ik lekker buiten te eten als het licht uitvalt. Dat gebeurt wel vaker zoals jullie weten. Jammer, want ik had vanavond willen Skypen met vrienden en familie.
Gelukkig hebben we onze solar-lampen en de zaklantaarns die door middel van een zwengel opgedraaid kunnen worden. Een knijpkat, maar dan anders, moderner zal ik maar zeggen. (Dank aan Wilbert, mijn vriend en buurman, die mij er een cadeau gaf en me op dat spoor zette.)
Terwijl ik buiten zit neem ik weerlichten en bliksem waar boven Bafoussam. Sinds oktober hebben we geen regen meer gezien en al helemaal geen onweer. Silvia, die gisteren in Yaoundé in geweest, merkt op dat het daar enkele dagen geregend heeft. Inderdaad, even later begint het hier
te gieten. 10 Minuten, en dan was het dat alweer! Elke druppel helpt tegen het stof, al is het maar even.
Het licht, ik moet eigenlijk zeggen:”De elektriciteit”, is nog steeds niet terug en werk ik nu op mijn laptop. Leve de accu! En ik merk nu, na een sanitaire stop, dat het water zich ook terug getrokken heeft. Gelukkig heb ik nog een pilsje dat overigens ook niet meer koud is. Koelkast uit!
Verder is alles goed!
Het zijn van die kleine ongemakken, die je je in Europa nauwelijks kunt voorstellen, en daar wen je aan, leer ik mee te dealen.

We beginnen met het werk in het 5e pilot 'dorp' rond de “Vermenselijking van rituelen voor weduwen.” (Kijk, stel je je dát eens voor in Europa!) Mensen die hun partner verliezen worden aan stam-rituelen onderworpen als hun partner sterft. Om hun verdriet te verwerken en weer in het normale leven terug te komen. Binnen de symboliek, het dansen, zingen, huilen, zit er veel wat helpen kan. En vooral het 'je opgenomen voelen in de gemeenschap' is een belangrijk aspect.

Ik herinner me nog dat bij de dood van mijn vader de voor- en achterdeur de gehele dag openstond en de mensen uit het dorp, familie, vrienden, oude bekenden, binnen liepen om hun medeleven te betonen en herinneringen te delen en ook om aan te geven dat hij gezien werd door hen in de gemeenschap. Voor mij was dat een hele troost om dat mee te mogen maken, dat afscheid. En alles was vrijwillig!
In de rituelen hier is veel vervuiling geslopen. Omdat de cultuur mondeling wordt doorgegeven kan dat ontstaan. (Je kent wel het spelletje waarbij, in een kring mensen, een boodschap mond aan oor wordt doorgegeven. (Hier heet dat Le telephone Arab!) Wat uiteindelijk blijft hangen is een fractie van de oorspronkelijke boodschap. Na enkele decennia is er dus 'vervuiling'.
Daarnaast worden er allerlei vetes en financiële kwesties tussen de 'bruid', nu 'weduwe', en de schoonfamilie uitgevochten. En er speelt ook gewone hebzucht een rol.
Zo worden ze geschopt en geslagen zodat ze huilen als teken dat ze verdriet hebben voor het verlies van de overledene . Of ze mogen zich maanden niet wassen en niet van een bord eten omdat; de overledene dat nu ook niet meer kan (solidariteitsprincipe). Of ze moeten zwaar betalen voor de 'diensten' van de begeleidster. Of.... en zo kan ik nog even doorgaan.

We komen bij elkaar in een 'chefferie superieur' (grotere dorpsgemeenschap) in een hotel waar we een zaaltje gehuurd hebben. Er zijn naast het opperhoofd ook allerlei hoofden en notabelen uitgenodigd alsmede weduwen die de rituelen beleefd en daarna bij anderen 'begeleid' hebben.
24 Mensen zijn uitgenodigd, 19 zijn er gekomen, waarvan 6 vrouwen. Sommigen zijn er uit geëngageerdheid, anderen uit functie of als plaatsvervanger van een hoger geplaatste. Allemaal mensen die hoog aangeschreven staan binnen hun leefgemeenschap.

Even ter verduidelijking. Als ik over 'opperhoofden' hoor komt bij mij het beeld van de westerns boven. Winnitou en zo, waarbij de verentooi en uitdossing een centrale rol speelde in het beeld. Hier hebben we te maken met gewone Afrikaanse mannen die deze positie door erving gekregen hebben en die een gewoon bestaan als taxichauffeur, ambtenaar of koopman hebben. Gewoon aangekleed zijn zoals wij, (zie foto's) en die, ongewoon voor ons, 14 vrouwen of meer hebben.

Na een stroeve start, hakken in het zand, want: “Wat komen die blanken ons wéér aan cultuur afnemen?!”, stellen wij hen voor op te schrijven op een groen kaartje wat ze niet willen dat er gebeuren zal en op een geel kaartje wat ze willen dat er wel gebeuren zal deze drie dagen. Er komt datgene uit wat we verwachten. Angst geen rituelen te mogen uitvoeren en verlies van de cultuur. En ook hoop op een menselijkere omgang met de weduwen. Omdat wij dat ook willen en de neuzen dezelfde kant op staan is het ijs gebroken en kunnen we aan de slag.
Bewust worden hoe het nu is en ook hoe het anders, menselijker, kan. Echter met behoud van de symbolen die het ritueel waardevol maakt.
Silvia doet haar eerste stappen op het Afrikaanse theaterwerk. Leuk om te zien dat iedereen, ook die ouderlingen, meespelen en opgaan in de theaterstukken.
We hebben een goede workshop die veel informatie oplevert. Voor ons maar zeker ook voor hen.
Nu gaan we opschrijven wat er wel en wat er niet kan in de uitvoeren van de rituelen. Volgende week woensdag gaan we door.

Ik hoorde dat de pleegdochter van een collega is overleden. Ze is 23 jaar geworden. Ik had al gehoord dat ze in het ziekenhuis lag om te bevallen van een tweeling. Dat was niet geheel goed gegaan omdat er een keizersnede moest worden toegepast. De enigszins prematuur geboren meisjes gingen in de couveuse en de volgende dag was er al een overleden. Nu heeft de moeder kraambed-stuipen (eclampsie) gekregen waarna ze in een coma raakte waar ze niet meer uit ontwaakte.
Silvia en ik gaan naar de begrafenis. We komen aan bij het zeer armoedige onderkomen waar de mensen al de gehele nacht aan het dansen, zingen en trommelen zijn geweest. We worden met alle egards ontvangen en tot vlak bij de kist gebracht. Er is een mis aan de gang en wij worden het tussen onze witte collega's naast het, provisoire, altaar op stoelen geplaatst. Na 1 ½ uur wordt het meisje achter het huis begraven. Tijdens de collecte wordt er, op voorspraak van de dominee, geofferd voor het weesmeisje dat nog in ziekenhuis ligt, zodat het goed verzorgd kan worden. Het geld wordt aangeboden aan de oma die het, samen met mijn collega en zijn vrouw, na de mis, naar het ziekenhuis gaat brengen. Staat er opeens een man op die zegt dat het geld aan hem gegeven moet worden omdat hij de vader is van de overledene en derhalve het hoofd van het gezin. Na enig protest krijgt hij de opbrengst en hij vertrekt onmiddellijk tot afgrijzen van de aanwezigen. Ik hoor dat het een alcoholist is en zich nooit iets heeft aangetrokken van 'zijn' gezin. Nog niet eenmaal in het ziekenhuis op bezoek is geweest bij zijn dochter en kleinkinderen. Het geld zal hij er waarschijnlijk doordraaien.
Twee dagen later hoor ik dat hij het geld alsnog bij de oma van het weeskind afgegeven heeft en zijn verontschuldigingen heeft aangeboden. Daar hadden wij allemaal voor gebeden en hij is tot inkeer gekomen. Zo kan het dus ook!

Het was weer een heel verhaal met veel wendingen dit keer.
Veel leesplezier en tot spoedig!
Leo.